Mae'r papur yn ymchwilio i strwythur ac ymddygiad yr atmosffer wedi'i ïoneiddio (trydanol) yn y nos yn yr ardaloedd pegynol ac awroraid; sef yr ardal lle y mae goleuni'r Gogledd yn digwydd. O ddiddordeb arbennig y mae strwythurau plasma ar raddfeydd llorweddol o gannoedd o gilometrau. Cafodd yr arsylwadau a gyflwynir eu gwneud gan arbrawf radiotomograffeg Prifysgol Cymru, Aberystwyth, y mae ganddi bedair system derbyn lloeren yn yr Arctig uchel ger pegwn y gogledd, yn Ny Ålesund a Longyearbyen ar Svalbard, Bjørnøya (Ynys yr Arth) a Tromsø ar dir mawr Norwy. Mae cymariaethau rhwng delweddau tomograffeg ac arsylwadau ar lif plasma gan y radar rhyngwladol, SuperDARN, yn awgrymu bod plasma dwysedd mawr a gynhyrchir ar ochr y dydd yn llifo ar draws yr ardal begynol ac i sector y nos. Mae'r canlyniadau yn cyfrannu at y gwaith o ddehongli prosesau ffisegol sy'n cysylltu amgylchedd y Ddaear â'r gofod, ac maent hefyd o ddiddordeb i ddefnyddwyr systemau radio lle gall yr atmosffer wedi'i ïoneiddio ddirywio ymlediad y signalau. S. Eleri Pryse, Helen R. Middleton ac Alan G. Wood, 'Llif yr atmosffer drydanol dros begwn y gogledd: Arsylwadau tomograffi radio a SuperDARN', Gwerddon, 2, Hydref 2007, 35-50.
S. Eleri Pryse et al., 'Llif yr atmosffer drydanol dros begwn y gogledd' (2007)
Dogfennau a dolenni:
Adborth
Dim yn gweld beth rydych chi eisiau? Problem gyda'r ffeiliau? Oes gennych awgrym? Anfonwch eich adborth i ni.
Casgliadau Cysylltiedig
Wyn Thomas, 'Annie Ellis Cwrt Mawr' Canorion Aberystwyth a chanu traddodiadol Cymru' (2007)'
Mae’r erthygl hon yn amlinellu’r cyfraniad gwerthfawr a wnaed gan Annie Ellis (Davies gynt) i adfywio caneuon gwerin yng Nghymru ac, yn benodol, ei dylanwad yn ardal Aberystwyth / Sir Aberteifi yn ystod degawdau cyntaf yr Ugeinfed Ganrif. Mae’n tynnu ar ohebiaeth wreiddiol, dyddiaduron gwaith maes, trawsgrifiadau wedi’u nodiannu, erthyglau papur newydd (yn y Gymraeg a’r Ffrangeg) a recordiadau ffonograff o Lyfrgell Genedlaethol Cymru, y Llyfrgell Brydeinig, Bibliotèque Nationale de France a chasgliadau preifat. Trafodir y meysydd canlynol: Ymwneud Annie Ellis â gweithgareddau cysylltiedig â chaneuon gwerin ym Mhrifysgol Cymru, Aberystwyth, gan gynnwys sefydlu Cymdeithas y Canorion, cystadlaethau casglu caneuon gwerin a pherfformiadau o opereta J. Lloyd Williams, Aelwyd Angharad. Chwe chyngerdd hanesyddol arwyddocaol o ganu traddodiadol Cymru a roddwyd gan bedwarawd o gantorion israddedig ym Mharis yn ystod mis Mawrth 1911, gan gynnwys perfformiadau yn Le Lied en Tout Pays ac Amffitheatr Richelieu (Sorbonne). Roedd yr ymweliad hwn yn ymgorffori’r Entente Cordiale a sefydlwyd rhwng Prydain a Ffrainc yn ystod y blynyddoedd yn arwain at y Rhyfel Byd Cyntaf. Cysylltiad â Madame Lucie Barbier (pennaeth astudiaethau lleisiol yn y Brifysgol) ac ymateb cadarnhaol y wasg ym Mharis. Ymweliad gwaith maes tri diwrnod Ruth Lewis ac Annie Ellis â Llandysul, Pencader a’r cyffiniau ym mis Mehefin 1913 a chanlyniad eu gwaith casglu caneuon gwerin, gan gynnwys gwerthusiad o’r testunau a’r melodïau a gasglwyd. Mae’r erthygl hefyd yn amlygu rôl un fenyw Edwardaidd wrth ddatblygu bywyd diwylliannol Cymru a’i hymgeisiau i hyrwyddo canu traddodiadol Cymru ar lwyfan rhyngwladol.
Hywel Jones, 'Goblygiadau newid ym mhroffeil oedran siaradwyr Cymraeg' (2007)
Mae dadansoddiadau Aitchison a Carter o'r Cyfrifiad dros y degawdau diwethaf wedi llwyddo i sicrhau bod y prif dueddiadau o ran dosbarthiad gofodol y Gymraeg yn hysbys i bawb sydd â diddordeb yn nyfodol yr iaith. Serch hynny, mae rhai agweddau yn dal i fod heb eu harchwilio. Ymgais yw'r papur hwn i roi golwg wahanol ar y tueddiadau drwy gyflwyno nifer o ddadansoddiadau newydd. Yn y rhan gyntaf, archwilir cynhyrchiad iaith rhwng 1991 a 2001 sydd yn effaith y system addysg. Dangosir bod cyflwyno'r Cwricwlwm Cenedlaethol yng Ngwent wedi arwain at y newidiadau mwyaf. Yn yr ail ran, edrychir ar ddosbarthiad daearyddol siaradwyr Cymraeg, yn enwedig yr ardaloedd hynny lle gallai mwy na 70% siarad Cymraeg. Cyflwynir rhai mynegeion er mwyn mesur y sefyllfa ac esbonio arwyddocâd yr ardaloedd hynny. Yn olaf, trafodir goblygiadau dosbarthiad gofodol (neu rwydwaith cymdeithasol) i ddefnydd y Gymraeg drwy ystyried damcaniaeth debygolrwydd fach. Hywel Jones, 'Goblygiadau newid ym mhroffeil oedran siaradwyr Cymraeg', Gwerddon, 2, Hydref 2007, 12-34.
Ioan Williams, 'Ideoleg ac estheteg yn y mudiad drama' (2007)
Mae'r papur hwn yn archwilio'r cefndir a'r rhagdybiaethau sylfaenol a oedd yn rhan o ddadl gyhoeddus rhwng Dr Kate Roberts a Dr Thomas Parry a gynhaliwyd yng ngholofnau papur newydd Y Genedl ddechrau'r 1930au. Pwnc y ddadl oedd y polisi a oedd yn rheoli'r broses o ddewis dramâu ar gyfer perfformiad blynyddol Cymdeithas Ddrama Gymraeg myfyrwyr Bangor. Ers ei chynhyrchiad arloesol o gyfieithiad Ifor Wiliams o TÅ· Dol yn 1926, daeth cynhyrchiad drama blynyddol Bangor i gael ei ystyried yn ddigwyddiad o bwys sylweddol yn rhaglen y Mudiad Drama yng Nghymru. Fodd bynnag, mae awdur yr erthygl yn awgrymu bod dadansoddiad o ragdybiaethau esthetig a diwylliannol y ddau awdur – yr oedden nhw eu hunain yn ffigurau o bwys canolog ar y pryd – yn codi materion o bwys ehangach na'r mudiad Drama ei hun, sy'n dal i effeithio ar ddadl academaidd a diwylliannol heddiw. Ioan Williams, 'Ideoleg ac estheteg yn y mudiad drama', Gwerddon, 2, Hydref 2007, 87-103.