Cynhaliwyd cynhadledd Pontydd Cyfieithu ym Mhrifysgol Aberystwyth ar 19 Ionawr 2017. Yma, ceir rhaglen y gynhadledd ynghyd â ffeiliau sain a/neu fideo o bob cyflwyniad neu sesiwn. Cliciwch ar Cyfryngau Cysylltiedig uchod i lawrlwytho'r ffeiliau.
Cynhadledd Pontydd Cyfieithu
D. Densil Morgan, 'Yr Ymateb Cynnar i Astudiaeth Saunders Lewis, Williams Pantycelyn'' (2017)'
Yr astudiaeth Williams Pantycelyn (1927) gan Saunders Lewis oedd un o gyfraniadau mwyaf beiddgar at feirniadaeth lenyddol Gymraeg a welwyd yn yr ugeinfed ganrif. Mewn deg pennod ddisglair a chofiadwy, dehonglodd Lewis athrylith yr emynydd mewn dull cwbl annisgwyl ac unigryw. Y ddwy allwedd a ddefnyddiodd i ddatgloi cynnyrch y bardd oedd cyfriniaeth Gatholig yr Oesoedd Canol a gwyddor gyfoes seicoleg, yn cynnwys gwaith Freud a Jung. Enynnodd y gyfrol ymateb cryf, gyda rhai'n gwrthod y dehongliad ond eraill yn ei dderbyn. Yn yr ysgrif hon, disgrifir ymateb rhai o'r beirniaid cynnar: T. Gwynn Jones a oedd, at ei gilydd, yn croesawu'r dehongliad, E. Keri Evans a oedd yn ei wrthod a Moelwyn Hughes a ymatebodd yn chwyrn yn ei erbyn. Oherwydd grym rhesymu Lewis a dieithriwch ei deithi beirniadol, llwyddwyd i ddarbwyllo llawer mai hwn, chwedl Kate Roberts, oedd 'y Williams iawn'. Bu'n rhaid aros tan y 1960au i weld disodli'r farn hon yn derfynol. Erys yr ymatebion yn dyst i feiddgarwch a disgleirdeb Pantycelyn Saunders Lewis. D. Densil Morgan, 'Yr Ymateb Cynnar i Astudiaeth Saunders Lewis, Williams Pantycelyn', Gwerddon, 24, Awst 2017, 51-65.
Gareth Evans-Jones, 'Y Seren yn y Groes: effaith deddfau imperialaidd cynnar Rhufain ar y berthynas rhwng yr E...
Tymhestlog fu hanes perthynas yr Eglwys Gatholig Rufeinig a'r Iddewon, ac yn yr erthygl hon archwilir y modd yr effeithiodd deddfau imperialaidd cynnar Rhufain ar y berthynas honno. Gan gymryd detholiad o ddeddfau, ystyrir y modd y cawsant effaith ar safle cymdeithasol yr Iddew mewn byd a oedd yn troi'n fwyfwy Cristnogol. Eir ymlaen i drafod y modd yr ailgyflwynwyd ambell ddeddf wrth-Iddewig yn ystod yr Oesoedd Canol yn ogystal ag yn ystod y digwyddiad erchyll a oedd yn dyngedfennol i'r Iddew a'r Cristion, yr Holocost. Daw'r erthygl i ben gan bwyso a mesur gwir arwyddocâd y deddfau imperialaidd cynnar a chan gwestiynu perthynas yr Iddew â'r Cristion yn yr unfed ganrif ar hugain. Gareth Evans-Jones, 'Y Seren yn y Groes: effaith deddfau imperialaidd cynnar Rhufain ar y berthynas rhwng yr Eglwys a'r Iddewon', Gwerddon, 23, Mawrth 2017, 58-84.
Trin data gyda MS Excel
Mae'r ddogfen fer hon gan Dr Hywel Griffiths yn cynnig cyflwyniad cryno i ddatblygu sgiliau trin a thrafod a chyflwyno data ystadegol o fewn Excel, ac yn addas ar gyfer myfyrwyr yn ystod tymor cyntaf eu hastudiaeth israddedig pan efallai y bydd gofyn iddynt ddefnyddio Excel am y tro cyntaf, cyn ei ddefnyddio er mwyn gwneud dadansoddiadau mwy manwl. Sgiliau TG sylfaenol yw ffocws y ddogfen felly, a'r gobaith yw y gall fod yn sail ar gyfer tasg fer mewn seminar neu diwtorial. Ar ddiwedd y ddogfen, nodir rhai cwestiynau a phwyntiau trafod y gellir ymhelaethu arnyn nhw yn y sesiynau hyn. Cliciwch ar 'Cyfryngau Cysylltiedig' i lawrlwytho'r data . Mae gallu trin data ystadegol yn sgil greiddiol o fewn y gwyddorau amgylcheddol, boed hynny ym maes daearyddiaeth ffisegol, daearyddiaeth dynol neu wyddor amgylcheddol. Defnyddir ystod o ddulliau casglu, cyflwyno a dadansoddi data ystadegol mewn ymchwil academaidd a gan gyrff ac asiantaethau sydd yn rheoli'r amgylchedd yng Nghymru. Mae sawl meddalwedd ar gael er mwyn trin a thrafod data, ac mae rhai yn fwy defnyddiol ar gyfer gwahanol bwrpasau (arddangos, dadansoddi ac ati). Un o'r rhai mwyaf cyffredin yw MS Excel.
Tirwedd Symudol
Darlith ar dirwedd symudol Ynys Môn a draddodwyd gan Dr Dei Huws, Ysgol Eigioneg Prifysgol Bangor, i Gymdeithas Wyddonol Gwynedd ym mis Rhagfyr 2017. Gellir gwylio'r ddarlith ar Panopto drwy
Eifion Jewell, Tim Claypole a David Gethin, 'Dadansoddiad o berfformiad lampau electroymoleuol printiedig ar i...
Er mwyn archwilio marchnadoedd newydd ar gyfer deunyddiau electronig printiedig, cynhaliwyd astudiaeth ymchwil i geisio deall perfformiad lampau electroymoleuol (EL) a gynhyrchwyd ar is-haen ('substrate') ddi-draidd. Daw'r posibilrwydd o greu'r lampau o ddeunydd inc sylffonad polystyren poly(3,4-ethylendeuocsithioffen) (PEDOT:PSS) sy'n ffurfio'r electrod top yn y lamp ac sy'n cael ei amnewid am yr indiwn tin ocsid (ITO) a ddefnyddir mewn lampau confensiynol. Gan ddefnyddio proses printio sgrin syml, cynhyrchwyd lampau ar bedair is-haen ddi-draidd (un blastig a thair bapur) a chymharwyd eu perfformiad drwy fesur lefel eu disgleirdeb. Yn gyffredinol, gwelwyd lleihad o tua 50% yn nisgleirdeb y lampau o'i gymharu â disgleirdeb lampau a gynhyrchwyd gan ddefnyddio ITO. Roedd papur ysgafnach a mwy garw yn lleihau'r disgleirdeb ymhellach. Nid oedd modd cynyddu disgleirdeb y lampau drwy ychwanegu haen ychwanegol o PEDOT:PSS gan fod hynny'n lleihau'r nodweddion tryloyw. Wrth gynyddu maint y lamp, mae effaith gwrthiant y PEDOT:PSS o'i gymharu â'r ITO yn achosi dirywiad sylweddol ym mherfformiad y lamp ac yn cyrraedd lefel o 25% yn unig o ddisgleirdeb lamp ITO o 5000 mm2. Nid y lleihad yn nargludedd a thryloywder y PEDOT:PSS o'i gymharu ag ITO yn unig sy'n gyfrifol am berfformiad cymharol wael y lampau di-draidd, ond hefyd natur dopolegol y gronynnau ffosffor, sy'n golygu bod rhai o'r gronynnau y tu hwnt i effaith y maes trydanol a grëwyd rhwng y ddau electrod. Eifion Jewell, Tim Claypole a David Gethin, 'Dadansoddiad o berfformiad lampau electroymoleuol printiedig ar is-haen ddi-draidd', Gwerddon, 25, Hydref 2017, 30–44.
Helen Ougham a Howard Thomas, 'Y ddeilen hon: natur, tarddiadau a phwrpas lliwiau dail' (2017)
Y mae cyflwr yr amgylchedd a threigl amser yn cael eu hadlewyrchu yn lliwiau newidiol y planhigion sydd o'n cwmpas. Y mae cloroffyl, y pigment gwyrdd mewn dail, yn dal golau'r haul ac yn pweru'r biosffer. Y mae diflaniad cloroffyl o ddail yn yr hydref yn datgelu lliwiau melyn ac oren teulu arall o bigmentau planhigion, sef y carotenoidau. Y mae carotenoidau yn amddiffyn planhigion rhag straen ac y maent hefyd yn gyfrifol am liwiau mewn blodau ac am yr oren a choch mewn ffrwythau. Yn yr hydref, y mae dail rhywogaethau, megis masarn, yn gwneud anthocyaninau coch a phorffor, sy'n aelodau o deulu amrywiol o bigmentau a chemegion amddiffyn. Y mae planhigion yn defnyddio pigmentau i anfon signalau at organebau sy'n peillio blodau, i'r rhai sy'n gwasgaru hadau a ffrwythau, ac i ysglyfaethwyr; ymhlith y rhain i gyd y mae'r ddynol ryw, sydd yn ymateb mewn dull ffisiolegol a seicolegol arbennig i'r cemegion a geir yn y planhigion sy'n lliwio ein byd. Helen Ougham a Howard Thomas, 'Y ddeilen hon: natur, tarddiadau a phwrpas lliwiau dail', Gwerddon, 24, Awst 2017, 38-50.
Cau canghennau banc yng Nghymru – Tueddiadau a chymariaethau
Gwaith ymchwil gan Dr Edward Jones o Ysgol Busnes Bangor sy'n dangos nad oes gwahaniaeth arwyddocaol rhwng y gyfran o gau canghennau banc yng Nghymru a Lloegr ar gyfartaledd. Cyllidwyd yr ymchwil drwy Gronfa Grantiau Bach y Coleg Cymraeg Cenedlethol. Crëwyd set ddata unigryw ar gyfer y prosiect sydd yn cynnwys lleoliad canghennau pob un o'r pedwar banc mwyaf ym Mhrydain yn 1999 a 2016. Mae'r wybodaeth yn caniatáu i'r prosiect wneud cymariaethau rhwng niferoedd y canghennau banc a gaewyd yng Nghymru â gweddill y DU, rhwng ardaloedd gwledig a threfol, a rhwng ardaloedd cyfoethog a thlawd. Mae'r canlyniadau'n cefnogi'r farn fod cau canghennau wedi digwydd yn bennaf mewn ardaloedd trefol llai cefnog. Mae lleoliadau gwledig mwy cyfoethog ar y cyfan wedi profi cyfraddau cau is na'r cyfartaledd.
Rôl ataliad mewn dwyieithrwydd
Mae'r prosiect yma yn anelu at edrych ar sut mae pobl ddwyieithog (sy'n rhugl neu yn datblygu eu Cymraeg) yn cael gafael ar ac yn defnyddio pob un o'u hieithoedd. Ar ben hynny, bydd yn edrych ar y rhyngweithio rhwng y ddwy iaith ac, yn benodol, sut mae cael ail iaith (Cymraeg) yn dylanwadu ar berfformiad yn eu hiaith gyntaf (Saesneg). Mae hyn yn bwysig nid yn unig achos bydd yn rhoi mewnwelediad i rôl ataliad mewn prosesu iaith ddwyieithog, ond bydd hefyd yn taflu golau ar sut mae siaradwyr Cymraeg yn dysgu'r iaith ac integreiddio i mewn i'r geiriadur meddwl mewnol, a allai, yn ei dro, yn arwain at strategaethau addysgol a all gynyddu effeithlonrwydd dysgu Cymraeg fel ail iaith. Yr astudiaeth hon yw'r cyntaf i archwilio rôl ataliad mewn pobl ddwyieithog Cymraeg/Saesneg a'r rhai sy'n dysgu Cymraeg fel ail iaith a disgwylir iddo fod yr astudiaeth gyntaf mewn rhaglen ymchwil barhaus. Ariannwyd y gwaith gyda chymorth grant bach gan y Coleg Cymraeg
Arddun Hedydd Arwyn, 'Cystadlaethau cof - naratif a hanes yn Amgueddfa Heimat Wehlau: Negodi hanes a chof cymh...
Rhwng 1945 a 1948 gorfodwyd i hyd at ddeuddeg miliwn o Almaenwyr a oedd yn trigo yn Nwyrain Ewrop fudo yn dilyn newidiadau a wnaed i ffiniau'r wlad. Daeth nifer o'r Almaenwyr hyn i fyw yng Ngweriniaeth Ffederal yr Almaen, lle y'u gelwid yn 'allwladwyr'. I goffáu eu mamwlad golledig, agorwyd amgueddfeydd bychain yn cynrychioli'r ardaloedd yr allwladwyd hwy ohonynt. Mae'r erthygl hon yn trafod y portread o gof a hanes yn amgueddfa tref Wehlau a oedd yn Nwyrain Prwsia. Drwy ymchwilio themâu fel cynrychioliad y famwlad, yr Ail Ryfel Byd ac integreiddiad yr Almaenwyr hyn i Orllewin yr Almaen, bydd yr erthygl hon yn trafod y tebygrwydd, y gwahaniaethau a'r tensiynau rhwng diwylliant cof yr allwladwyr a diwylliant cof yr Almaen yn ehangach. Arddun Hedydd Arwyn, '“Cystadlaethau cof”, naratif a hanes yn Amgueddfa Heimat Wehlau: Negodi hanes a chof cymhleth yr Almaen yn yr ugeinfed ganrif', Gwerddon, 25, Hydref 2017, 45–69. Cyhoeddwyd yr erthygl hon yn
Merched ar gofebau'r Rhyfel Mawr
Darlith gan Dr Gethin Matthews a roddwyd yng nghynhadledd hanes y Coleg Cymraeg Cenedlaethol, Sain Ffagan, 22 Chwefror 2017. Yn y ddarlith hon mae Dr Gethin Matthews yn edrych ar sut mae nifer fawr o ferched Cymru yn cael eu coffáu ar gofebau i'r Rhyfel Byd Cyntaf. Mae'n ystyried sut roedd eu cyfraniad yn cael ei gydnabod yn ystod y blynyddoedd o ymladd, a sut cafodd eu henwau eu cynnwys ar nifer sylweddol o gofebau a grëwyd ar ôl y Rhyfel. Mae'r cyfan yn ddealladwy mewn oes lle roedd 'Iaith 1914' yn rhemp, a grwpiau amrywiol yn cystadlu i ddangos eu teilyngdod a'u teyrngarwch: fodd bynnag, cyn bo hir fe gafodd cyfraniad merched ei anghofio a'i anwybyddu.
Carwyn Jones a Neil Hennessy, 'Y Sgrym: Cyfiawnder a Chyfrifoldeb' (2017)
Pwrpas yr erthygl hon yw dangos bod rheolau sgrym Rygbi'r Undeb yn wallus. Mae annhegwch yn anorfod wrth geisio dehongli a gweithredu'r rheolau hyn. Gan fod y sgrym yn ddigwyddiad cydweithredol a chystadleuol sy'n gofyn am ystod o sgiliau a thechnegau cymhleth, mae'n amhosibl i ddyfarnwr benderfynu yn ddibynadwy pwy sydd yn gyfrifol am droseddu. O ganlyniad, mae chwaraewyr yn aml yn cael eu cosbi yn annheg. Gall y gosb fod yn dyngedfennol i ganlyniad y gêm. Nid y chwaraewyr a gosbwyd a achosodd y drosedd o reidrwydd, ac felly nid ydynt yn foesegol gyfrifol amdani. O dan rai amgylchiadau ni allant wrthsefyll y grymoedd sy'n gweithredu arnynt. Er mwyn datrys y sefyllfa rhaid ceisio cadw cydbwysedd rhwng gwella tegwch a thanseilio rhinweddau adloniadol y gêm. Carwyn Jones a Neil Hennessy, 'Y Sgrym: Cyfiawnder a Chyfrifoldeb', Gwerddon, 25, Hydref 2017, 70–85.